„Na twoich murach, Jeruzalem, postawiłem straże: cały dzień i całą noc nigdy milczeć nie będą” (Iz 62, 6). Tymi słowami Bóg zapewnia naród wybrany i mieszkańców świętego miasta o opiece Bożej i o Jego wielkiej trosce wobec nich. Straże miasta symbolizują bezpieczeństwo, ochronę i gotowość do interwencji przeciw nieprzyjacielowi. Nie tylko wypatrywały wroga będącego poza murami, ale również zapewniały porządek i spokojne funkcjonowanie społeczności wewnątrz murów. W starożytnym mieście dzień podzielony był na godziny, a noc na straże, czyli na poszczególne zmiany wartowników. Nocą dyżurowały cztery straże nocne, które kończyły służbę o szóstej nad ranem. Pan Jezus opowiadając przypowieść o gospodarzu, nawiązuje do tego, mówiąc: „Szczęśliwi owi słudzy, których pan zastanie czuwających, gdy nadejdzie. Zaprawdę, powiadam wam: Przepasze się i każe im zasiąść do stołu, a obchodząc będzie im usługiwał. Czy o drugiej, czy o trzeciej straży przyjdzie, szczęśliwi oni, gdy ich tak zastanie” (Łk 12, 37-38). Serce strażnika czy serce dobrego sługi to serce, które czuwa, serce zainteresowane życiem i dobrem innych.
W pierwotnym znaczeniu czuwanie oznacza rezygnację ze snu podczas nocy, by między innymi nie dać się zaskoczyć nieprzyjacielowi. Kolejne znaczenie to zachować przytomność, postawę gotowości, walczyć ze swoim znużeniem, lenistwem i opieszałością, by osiągnąć jakiś zamierzony cel. W tradycji chrześcijańskiej ktoś, kto czuwa, trwa w gotowości na przyjęcie Chrystusa, który może nadejść w każdej chwili w dzień Paruzji. To także ktoś, kto podtrzymuje swoją gotowość do rozpoznawania przychodzącego Pana w Słowie, Eucharystii i codziennych wydarzeniach życia. Noc jest symbolem całej rzeczywistości, która jest wroga Bogu, mentalności sprzecznej z duchem Ewangelii. W języku biblijnym „spać” to jakby umrzeć, nie żyć w pełni, nie czuwać, gdy nadchodzi Słowo Boże. Chrześcijanin zanurzony w świecie duchowo żyje w „nocy”, ale do niej nie należy.
Zachęta do czuwania bardzo często pojawia się w nauczaniu Jezusa. Jego przyjście będzie nagłe jak wtargnięcie złodzieja w nocy (por. Mt 24, 43) lub jak powrót właściciela domu, który nie powiadamiał wcześniej swoich sług (por. Mk 13, 35). „Czuwajcie więc, bo nie wiecie, w którym dniu Pan wasz przyjdzie” (Mt 24, 42). Uczeń Chrystusa nie powinien dać się opanować przez duchowy sen i duchową noc. Ma czuwać, stać na straży w ciągłej gotowości. Zatem czuwanie i pozostawanie na straży to postawy charakterystyczne dla chrześcijańskiej duchowości. Mówi o tym Jezusowa przypowieść o dziesięciu pannach (por. Mt 25, 1-13), które miały czuwać z lampami, oczekując przyjścia pana młodego. Niestety, pięć z nich zapadło w sen, przez co zatraciło zdolność uczestnictwa w uczcie weselnej, symbolizującej głęboką więź z Chrystusem.
Święty Paweł pouczał pierwszych chrześcijan: „Nie jesteśmy synami nocy, ani ciemności. Nie śpijmy przeto jak inni, ale czuwajmy i bądźmy trzeźwi” (1 Tes 5, 5) oraz: „Teraz nadeszła dla was godzina powstania ze snu. Teraz bowiem zbawienie jest bliżej nas, niż wtedy, gdyśmy uwierzyli. Noc się posunęła, a przybliżył się dzień. Odrzućmy więc uczynki ciemności, a przyobleczmy się w zbroję światła! Żyjmy przyzwoicie jak w jasny dzień” (Rz 13, 11-13). A święty Jan napomina wspólnotę w Sardes: „Stań się czujnym i umocnij resztę, która miała umrzeć, bo nie znalazłem twych czynów doskonałymi wobec mego Boga. Pamiętaj więc, jak wziąłeś i usłyszałeś, strzeż tego i nawróć się! Jeśli więc czuwać nie będziesz, przyjdę jak złodziej, i nie poznasz, o której godzinie przyjdę do ciebie” (Ap 3, 2-3). Chrześcijanie mają oczekiwać na powrót Jezusa, rozciągając tę postawę czujności, tęsknoty i wyczekiwania na całe swoje życie, na swoją codzienność. Czujność połączona z modlitwą ma ich chronić przed atakami i podstępną działalnością szatana, o czym mówi w swoim liście święty Piotr: „Czuwajcie! Przeciwnik wasz, diabeł, jak lew ryczący, krąży szukając kogo pożreć. Mocni w wierze, przeciwstawcie się jemu!” (1 P 5, 8-9).
Konkretnym wyrazem czuwania jest idea ofiarowywania czasu. Właściwie człowiek nie dysponuje wieloma rzeczami, które mógłby Bogu ofiarować, ma jednak jakąś możliwość dysponowania swoim czasem. Może go zmarnować lub dobrze wykorzystać. Czas może mu przelecieć przez palce albo być intensywnie wykorzystanym, można go stracić na coś mało ważnego albo przeznaczyć na coś przynoszącego owoce. Nasze życie na ziemi jest ograniczone, niby „miarą naszych lat jest lat siedemdziesiąt lub, gdy jesteśmy mocni, osiemdziesiąt” (Ps 90, 10), ale nigdy nie wiemy, jak będzie naprawdę. Ofiarować komuś swój czas, swoją uwagę i pomoc, to jakby dzielić się sobą samym, to wyraz troski o kogoś i miłości do niego. Czas ofiarowywany Bogu staje się uświęcony przez nasze czuwanie wobec Niego, to czas najlepiej wykorzystany. Strażnik ofiarowujący swój czas na czuwanie wypełnia w ten sposób najdoskonalej misję, którą mu powierzono.
br. Łukasz Woźniak OFMCap
